VUmc start samenwerking met IBM om met analytics de communicatie tussen zorgprofessionals te versterken

VUmc werkt met IBM aan de implementatie van IBM MobileFirst for iOS apps. Deze zijn ontworpen om de coördinatie en communicatie tussen ziekenhuispersoneel te verbeteren. De Message for Healthcare app zal de eerste IBM MobileFirst for iOS app zijn die VUmc in gaat zetten om de samenwerking tussen de zorgteams te versterken.

“Als academisch ziekenhuis met een sterk accent op onderzoek en onderwijs, heeft VUmc zich altijd al gefocust op het stimuleren van innovatie en het verspreiden van nieuwe technologieën en methoden”, aldus Wouter Bos, voorzitter raad van bestuur van VUmc. “Tijdens de afgelopen twee jaar hebben VUmc en de Vrije Universiteit de handen ineen geslagen met het succesvolle en internationaal erkende Mobile Learning Initiative, dat het voor medische studenten en specialisten mogelijk maakt lesstof via de smartphone en tablet tot zich te nemen. Onze volgende stap is om onze zorgprofessionals vertrouwder te maken met een werkomgeving waarbinnen mobile de standaard vormt.”

IBM MobileFirst for iOS apps veranderen de manier waarop ziekenhuismedewerkers hun taken beheren. Bij de zorgverlening aan patiënten hebben medische professionals de belangrijkste informatie binnen handbereik in een veilige mobiele omgeving. Met een gestroomlijnde, makkelijk te gebruiken interface en analytics functies, is Message for Healthcare ontworpen om VUmc medewerkers met behulp van iPhones te helpen effectiever te communiceren, en de respons richting patiënten te verbeteren.

Patient krijgt voortaan digitale voorlichting voor endoscopisch onderzoek

Darmonderzoek, maagonderzoek, het oprekken van de slokdarm. Sinds kort is er voor alle endoscopische onderzoeken in het Radboudumc digitale voorlichting voor patiënten. Zo kunnen zij zich thuis in alle rust voorbereiden op deze onderzoeken.

Het Radboudumc is samen met Medisch Spectrum Twente het eerste ziekenhuis dat voor álle endoscopische onderzoeken een digitale voorlichting inzet. In 2016 zullen in het Radboudumc zo’n 4.000 patiënten op deze manier voorbereid worden.

De digitale voorlichting is een speciale webapplicatie, die je vanaf de pc, tablet of mobiel kunt bekijken. In deze multimediamodule worden patiënten door middel van 3D-visualisaties, foto’s, video’s, voice-over en teksten geïnformeerd over het onderzoek dat ze krijgen. De patiënt weet zo beter wat hij kan verwachten van zijn behandeling in het umc. Van de ontvangst, het opnamegesprek, de kennismaking met de arts, het onderzoek zelf tot en met de controlebezoeken.

Voorheen werden patiënten op het verpleegkundig spreekuur voorbereid op hun endoscopie. ‘We merkten dat patiënten de informatie niet altijd goed konden onthouden. Via de applicatie kan de patiënt rustig alle informatie tot zich nemen’, zegt endoscopieverpleegkundige Cariline Roosen. ‘De endoscopische onderzoeken zijn vaak geen prettige onderzoeken. Patiënten kunnen daar angstig voor zijn. Door te laten zien wat er staat te gebeuren, bijvoorbeeld via een animatie van een kijkslang in de dikke darm, hopen we dat die angst wat minder wordt.’

Voor alle onderzoeken die het endoscopiecentrum (Maag-, Darm-, Leverziekten) doet, is nu een webapplicatie ontwikkeld, 22 in totaal. Het gaat dan onder meer om darmonderzoek, maagonderzoek, inwendige echo’s, leverbiopsies, onderzoek van de galwegen, en het oprekken van de slokdarm. De applicatie is ontwikkeld door een softwarebedrijf en toegespitst op de situatie in het Radboudumc. Zo zijn er video’s gemaakt op de afdeling Maag-, Darm- en Leverziekten zodat de patiënt alvast vertrouwd raakt met de plek waar hij wordt behandeld.

Miljoenen Deense patiëntgegevens per abuis naar Chinees bedrijf gestuurd

Patiëntgegevens van 5,3 miljoen Denen, waaronder BSN-nummers en medische details, zijn per ongeluk verstuurd naar een Chinees bedrijf. Denemarken telt 5,6 miljoen inwoners. Het gaat om data van mensen die tussen 2010 en 2012 in Denemarken woonden. De gegevens, die stonden op twee onversleutelde cd-roms, werden door het Deense Statens Serum Institut verstuurd naar het Deense statistiekbureau, zo meldt de Deense datawaakhond Datatilsynet.

Brabant steunt open innovatie in de slimme zorg

De proeftuin faciliteert het grootschalig testen van eHealth innovaties. In het lab wordt actief geëxperimenteerd met beschikbare technologische, organisatorische en sociale innovaties die uiteindelijk vitaliteit, gezond ouder worden en zorg voor mensen verbeteren.

Daarmee vormt de proeftuin een motor voor open innovatie in de slimme zorg. Er wordt daarvoor een subsidie van €85.000,- beschikbaar gesteld.

Met de proeftuin ontstaat een omgeving waarin de opschaling van eHealth wordt gestimuleerd en gefaciliteerd. Dit geeft Brabantse mkb’ers en startups de mogelijkheid om nieuwe producten en diensten te introduceren en door te ontwikkelen. Daarmee creëert de proeftuin een grote economische waarde voor de regio.

Gedeputeerde Bert Pauli: “De provincie onderschrijft de ambities en intenties van dit initiatief en ondersteunt bij de verdere uitrol van de proeftuin. Het Lab draagt bij aan onze economische doelstelling en biedt oplossingen voor de maatschappelijke opgave gezond ouder worden.”

De zorgsector staat voor grote uitdagingen en zal de komende jaren haar aanbod fundamenteel moeten herstructureren om ook in de toekomst passende zorg op de juiste plaats en het juiste moment te kunnen leveren. Zorgpartijen, het bedrijfsleven en kennisinstellingen in de Brainport regio hebben de ambitie uitgesproken voor het opzetten van het Brainport Healthy Living Lab. Het initiatief heeft de potentie om een voorbeeld te zijn hoe dit nieuwe zorglandschap eruit kan zien: met grootschalige inzet van eHealth, in combinatie met nieuwe organisatiemodellen in de zorg en met meer mogelijkheden voor de patiënt om zelf regie te voeren.

Econocom digitaliseert Ziekenhuisgroep CHC

De Luikse ziekenhuisgroep CHC gaat de komende vijf jaar in zee met Econocom voor hun digitale transformatie. CHC investeerde eerder al meer dan twee miljoen euro in server- en netwerktechnologie van Cisco en opslagsystemen van EMC. De bedoeling is dat de infrastructuur in 2019 ook mee verhuist naar het nieuwe hospitaal, het ziekenhuis van MontLégia. Die migratie wordt uitgevoerd door Econocom.

Philips koopt Amerikaans softwarebedrijf Wellcentive

Philips neemt softwareproducent Wellcentive over voor een niet nader genoemd bedrag. Het Amerikaanse bedrijf levert technologie die ziekenhuizen helpt de effectiviteit van hun zorgprogramma's te meten en indien nodig te verbeteren. Met de software van Wellcentive kan een ziekenhuis informatie verzamelen over groepen patiënten die een bepaalde behandeling hebben ondergaan, zoals zorgnota's en gegevens uit het elektronisch patiëntendossier.

AED's met Wifi

In de gemeentes Lingewaard en Overbetuwe zijn drie AED's geplaatst met een Wifi-signaal. Deze AED's, automatische externe defibrillators, geven zelf een signaal af als er een storing optreedt of als de batterijen leeg zijn. Hierdoor is de kans nihil dat de apparaten, die helpen met reanimeren bij een hartstilstand, ongemerkt onbruikbaar zijn.

Help Artsen Zonder Grenzen met de app Mapswipe

Artsen Zonder Grenzen heeft een app gelanceerd waarmee iedereen mee kan helpen om kwetsbare gebieden in kaart te brengen. Het idee is dat je groepen satellietfoto’s te zien krijgt waarop je kunt aangeven of je huizen of wegen ziet. Door een enkele keer te tappen geef je aan dat je zeker weet dat er huizen of wegen te zien zijn, bij twee keer tappen weet je het niet zeker en bij drie keer tappen zijn de beelden te slecht.

Honderden veiligheidslekken in ziekenhuissysteem Philips

Beveiligingsonderzoekers hebben in een ziekenhuissysteem van Philips dat op Windows XP draait honderden veiligheidslekken aangetroffen die op afstand kunnen worden aangevallen. De in totaal 460 kwetsbaarheden bevinden zich in Philips Xper-IM Connect, een informatiesysteem voor ziekenhuizen. De systemen worden voornamelijk in de Verenigde Staten en Europa gebruikt.

Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) keurt aanvraag fusieplannen AMC en VUmc goed

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft de aanvraag van AMC en VUmc om bestuurlijk te mogen fuseren goedgekeurd. De NZa is van oordeel dat AMC en VUmc hun medewerkers, cliënten en overige stakeholders zorgvuldig hebben betrokken bij de voorbereiding van de bestuurlijke fusie. Daarnaast blijft bij de voorgenomen bestuurlijke fusie de cruciale zorg aan patiënten gewaarborgd. AMC en VUmc verwelkomen de goedkeuring van de NZa.

Het besluit van de NZa is één van de voorwaarden om bestuurlijk te kunnen fuseren. Nu de NZa een besluit heeft genomen, zullen AMC en VUmc zo spoedig mogelijk de Autoriteit Consument en Markt (ACM) vragen om een mededingingsrechtelijk oordeel over de voorgenomen bestuurlijke fusie. De ACM onderzoekt dan of een bestuurlijke fusie tussen AMC en VUmc geen nadelige gevolgen heeft voor de concurrentie. De ACM liet in 2015 weten dat een eventuele fusie moet worden beschouwd als een vorm van concentratie en daarom moet worden voorgelegd.

Met de bestuurlijke fusie beogen AMC en VUmc 24 uur per dag en 7 dagen per week nog betere zorg te bieden, vooral door bundeling van krachten bij hoog-complexe zorg en minder vaak voorkomende ziekten. Daarnaast blijven ze in staat het volledige palet aan academische zorg en de daarmee verband houdende opleidingen in de groot-Amsterdamse regio, Noord-West Nederland, het Gooi en Flevoland te kunnen blijven bieden. AMC en VUmc kunnen door de bestuurlijke fusie dure infrastructuur beter benutten, waardoor de doelmatigheid in het onderzoek en in de zorg zal toenemen. Tot slot zullen AMC en VUmc door hun samenwerking steeds beter internationaal onderzoek aantrekken en een ambitieuzer profiel realiseren. Dit is aantrekkelijk voor studenten en onderzoekers uit binnen- en buitenland en heeft potentieel een belangrijke spin-off voor de economie.

Aanmelden voor bloedafname nu ook via LUMC-app

Wie de Centrale Bloedafname in het LUMC bezoekt kan zich daar vanaf 8 juli aanmelden via de LUMC-app. De app geeft realtime informatie over de wachttijd op het moment van aanmelden. Een actueel drukteschema laat zien welke momenten van de dag het drukst zijn.

LUMC-appBij de Centrale Bloedafname (afdeling Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde) van het LUMC komen dagelijks zo’n 700 mensen. Zij melden zich aan bij twee zuilen. Een scherm in de wachtruimte geeft informatie over de wachttijden en de prikcabine waar de patiënt zich moet melden als hij aan de beurt is. Aanmelden kan nu dus ook via de app. Dat kan al thuis, nog voor vertrek. Patiënten zien meteen of ze snel aan de beurt zijn, of nog even tijd hebben voor iets anders.

Aan de LUMC-app wordt ook een enquête gekoppeld. Patiënten krijgen na hun bezoek het verzoek een paar korte vragen te beantwoorden over de dienstverlening. De LUMC-app zal in de toekomst worden uitgebreid met nog meer functies. Zo wordt het voor patiënten en bezoekers steeds gemakkelijker om informatie te raadplegen. De LUMC-app is gratis beschikbaar voor Android en iOS en te vinden door de zoekterm “LUMC” in te voeren in de Play Store of App Store.

Computer biedt hulp bij depressie

Het Radboudumc heeft samen met de Radboud Universiteit een nieuwe digitale therapie voor de behandeling van depressie ontwikkeld, CBM-Geheugen. Deze behandeling komt beschikbaar voor psychiatrische klinieken in de Duits-Nederlandse grensregio.

Depressie komt zowel in Nederland als Duitsland veel voor. Gelukkig is er goede medicatie en zijn er effectieve psychologische behandelingen beschikbaar. Deze behandelingen zijn echter duur en vragen veel inzet van behandelaars. CBM-Geheugen is een betaalbare en gemakkelijke manier om de behandeling van mensen met een depressie te ondersteunen.

CBM-Geheugen is ontwikkeld om aanvullend bij een andere behandeling voor depressie aan te beiden. Hierdoor kan het behandeleffecten versterken en knappen depressieve mensen sneller op, waardoor ze minder lang behandeld hoeven te worden. Doordat de CBM-Geheugen behandeling via de computer aangeboden wordt kunnen mensen hier zelfstandig mee werken en is het een betaalbare en vooral ook gemakkelijke manier waarop depressieve mensen zichzelf kunnen helpen.

De CBM-Geheugenbehandeling wordt momenteel beschikbaar gemaakt voor psychiatrische klinieken in de Duits-Nederlandse grensregio. Dit vindt plaats binnen een onderzoeksgroep bestaande uit gedragswetenschappers, psychiaters en psychologen, geleid door Janna Vrijsen en Indira Tendolkar van het Radboudumc en Bernhard Müller van de LVR kliniek Essen. Het project loopt momenteel bij het Radboudumc, de LVR kliniek Essen, de universiteit van Duisburg-Essen en in de LVR kliniek Bedburg-Hau.

Naast het aanbieden van CBM-Geheugen binnen de klinieken, ontwikkelt de onderzoeksgroep een applicatie voor mobiele telefoons. Dit betekent dat depressieve mensen, en ook mensen die in het verleden depressief zijn geweest en terugval willen voorkomen, de behandeling thuis kunnen gebruiken. Het project met de naam Depressie-behandeling op afstand wordt in het kader van het INTERREG-programma Deutschland-Nederland uitgevoerd en mede gefinancierd door de Europese Unie, het MWEIMH NRW, de Provincie Gelderland en de Provincie Limburg.

Twee ziekenhuizen melden malwarebesmetting

Het afgelopen jaar hebben twee ziekenhuizen bij het Nationaal Cyber Security Center (NCSC) van de overheid gemeld dat ze een malwarebesmetting hadden opgelopen. Bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) kwamen helemaal geen meldingen over cyber-incidenten binnen. In het geval van de malware-infecties bleek het om aanvallen op de kantoorautomatisering te gaan en zijn er bij het NCSC geen signalen bekend dat deze aanvallen hebben gezorgd voor grootschalige uitval of verstoring.

Eerste Nederlandse online master voor ICT in de zorg

Health Informatics van het Academisch Medisch Centrum is op 4 juli officieel erkend als masteropleiding van de Universiteit van Amsterdam. De opleiding is bedoeld voor zorgprofessionals, zoals artsen, staffunctionarissen in de zorg, verpleegkundigen en paramedici, die zich op een academisch niveau willen bijscholen op het gebied van ICT in de zorg. Met deze online opleiding kunnen zij flexibel en in deeltijd studeren en direct binnen hun eigen zorginstelling een bijdrage leveren aan ICT-projecten.

ICT is niet meer weg te denken uit de zorg. Ziekenhuizen werken met een elektronisch patiëntendossier, huisartsen registreren medische gegevens in het huisartseninformatiesysteem, en patiënten verzamelen gegevens via apps of vullen een online vragenlijst in als voorbereiding op een consult.

Moderne zorginformatiesystemen en slimme technologieën bieden kansen om de zorg te verbeteren, veiliger te maken en besparingen te realiseren. Voorwaarde is wel dat de inzet van deze middelen op een bewezen effectieve wijze plaatsvindt. Voor de acceptatie van de ICT-systemen is het belangrijk om de zorgprofessional te betrekken in het proces van het beoordelen, ontwerpen en selecteren ervan. Maar werknemers in de zorg zijn niet altijd goed voorbereid op deze nieuwe rol. De masteropleiding Health Informatics voorziet daarin.

Health Informatics richt zich op professionals met minimaal twee jaar werkervaring in de zorg. Het studiemateriaal, de interactieve sessies en (groeps)opdrachten worden uitsluitend online aangeboden. Zo worden de studenten in staat gesteld om de master in deeltijd naast hun werk te volgen. De opleiding bestaat uit tien modules en een afstudeeropdracht. Voorbeelden van modules zijn eHealth, informatiebeveiliging en evidence based health informatics. Het volledige programma is te vinden op www.amc.nl/healthinformatics.

De NVAO, de organisatie die de erkenning toekende, schrijft in haar rapport: “Het panel is overtuigd van de meerwaarde van deze postinitiële masteropleiding en bevestigt de behoefte in de gezondheidszorg aan (zorg-)professionals die, uitgerust met ICT-kennis en -vaardigheden, technische en ICT-oplossingen kunnen vinden die toepasbaar zijn in de zorg.”

Elektronisch doorverwijzen levert tot 30 miljoen euro per jaar op

Voortaan kan zowat elke Vlaamse huisarts patiënten op elektronische wijze doorverwijzen naar een specialist of ziekenhuis. Deze administratieve vereenvoudiging bespaart de arts en het ziekenhuis heel wat tijd en zorgt ervoor dat onnodige of foute doorverwijzingen worden vermeden. Dat kan de ziekenhuizen en de sociale zekerheid een besparing tot dertig miljoen euro per jaar opleveren. Elektronisch doorverwijzen naar specialisten wordt mogelijk dankzij eForms, een plugin die softwareontwikkelaar HealthConnect heeft ontwikkeld. Deze plugin is ingebouwd in de medische dossiersoftware bij circa 95 procent van de Vlaamse huisartsen.

Gen-verstoring voorspellen louter op basis van data

Een van de vragen die wetenschappers zich stellen is: ‘Wat gebeurt er als een systeem op een bepaalde manier wordt verstoord?’ Computerwetenschapper Joris Mooij van de UvA toonde met een internationaal team van onderzoekers aan dat deze vraag goed beantwoord kan worden op basis van bestaande data, dus zonder de noodzaak van een experimentele benadering. Wetenschappelijk tijdschrift PNAS publiceerde de bevindingen deze week.

Als concrete casus werkte het team van statistici van de ETH Zürich en computerwetenschappers van de Universiteit van Amsterdam aan een biologische vraag: als een bepaald gen van een gistorganisme wordt uitgeschakeld, hoe reageren andere genen als gevolg van deze verstoring?

Het team maakte gebruik van een recent ontwikkelde ‘causal discovery’ methode om, louter op basis van bestaande data, de sterkste gen-regulerende relaties te identificeren. Ze werkten hiervoor met een dataset van grootschalige gen-verstorende experimenten van onderzoekers van het UMC Utrecht. Een deel van de data werd gebruikt voor het maken van voorspellingen, het overige deel van de gegevens voor het valideren van de voorspellingen. De resultaten suggereren dat deze causale detectiemethoden zinvol kunnen zijn voor het voorspellen van de effecten en het prioriteren van toekomstige experimenten.

Joris Mooij van het UvA Instituut voor Informatica: ‘Dit is misschien wel de eerste keer dat overtuigend is aangetoond dat een geautomatiseerde ‘causal discovery’ methode echt werkt in de praktijk. Met deze methode wordt het mogelijk de effecten van verstoringen van een systeem te voorspellen zonder dat daar daadwerkelijke experimenten voor uitgevoerd hoeven te worden. Dat is in het bijzonder waardevol wanneer experimenten wegens financiële, ethische of technische bezwaren onhaalbaar zijn. Omdat de methode volledig data-gestuurd is en geen gebruikt maakt van biologische voorkennis kan deze ook in vele andere domeinen worden toegepast.’

12,5 miljoen voor Nederlandse slaapstartup NightBalance

Het Nederlandse NightBalance heeft een investering 12,5 miljoen euro binnengehaald. Het bedrijf van ondernemer Eline Vrijland-van Beest maakt apparaatjes om slaapapneu te behandelen. Slaapapneu dat is een groot probleem voor veel mensen, vertelt Vrijland-van Beest. Mensen met slaapapneu stoppen soms met ademen tijdens hun slaap. Bij mensen met ernstige klachten kan dat wel 100 keer per uur voorkomen.

Optimale zaadcel traceerbaar door temperatuur en cafeïne

Wetenschappers van de Universiteit Twente hebben een techniek bedacht om de meest optimale zaadcel te vinden. De onderzoekers laten zien dat een enkele zaadcel sneller gaat bewegen met de staart als de temperatuur toeneemt, terwijl het daalt als de omgeving kouder wordt. Tevens zorgt het toevoegen van een cafeïne dat de zaadcel anders gaat bewegen. Deze toepassing helpt een ongewenst kinderloos stel op termijn bij een vruchtbaarheidsbehandeling zoals een reageerbuisbevruchting.

In het ziekenhuis kan een ongewenst kinderloos stel diverse vruchtbaarheidsbehandelingen ondergaan, waaronder bijvoorbeeld ICSI (intracytoplasmatische sperma injectie). Dit is een vorm van reageerbuisbevruchting. Bij deze procedure wordt een zaadcel geselecteerd door de laborante en geïnjecteerd in de eicel van de vrouw. Nadat er celdeling plaatsvindt, wordt zo’n embryo teruggeplaatst in de baarmoeder en hoopt men dat er een succesvolle zwangerschap ontstaat.

In 2014 zijn er bijna 7.000 ICSI behandelingen in Nederland gestart. Tijdens de ICSI procedure vindt er zaadcelselectie door een laborante plaatst. Dit gebeurt aan de hand van de vorm en beweeglijkheid van de zaadcel, waarna de laborante besluit om deze wel of niet te injecteren. Om deze procedure objectiever te maken hebben wetenschappers van de UT een microfluïdisch platform ontwikkeld, waarmee enkele zaadcellen gevangen kunnen worden.

Onderzoekster Loes Segerink (UT-instituten MESA+ en MIRA): “Vlakbij de gevangen zaadcel hebben wij elektroden geplaatst en door middel van weerstandsmetingen zijn wij in staat om het bewegen van de staart te meten (zie figuur 1). Door verschillende testjes kunnen we het effect op de beweging van de zaadcel meten.” De onderzoekers laten zien dat een enkele zaadcel sneller gaat bewegen met de staart als de temperatuur toeneemt, terwijl het daalt als de omgeving kouder wordt. Tevens zorgt het toevoegen van een cafeïne dat de zaadcel anders gaat bewegen.

Segerink: “Uiteindelijk hopen we dat zo’n platform gebruikt kan worden om de optimale zaadcel te kiezen die de meeste kans geeft op een succesvolle zwangerschap.” Voordat dit daadwerkelijk zo ver is, is er nog veel onderzoek naar de eigenschappen van individuele zaadcellen nodig en hoe deze te relateren zijn aan de vruchtbaarheid. De komende jaren gaan de wetenschappers zich hier verder op richten.

S Health compatibel met Jawbone, Fitbit, Runkeeper en Strava

Samsung heeft de compatibiliteit van Samsung S Health uitgebreid door integratie met Runkeeper, Strava, Fitbit, Jawbone, Misfit en Microsoft Health toe te voegen bij de 'Connected services'. Zo kan de app nu de data van de verschillende applicaties en apparaten combineren. Met de update hoopt Samsung dat het gebruik van bepaalde wearables van het merk interessanter wordt. Tot nu toe kon wel met enkele, meer obscure fitnessapps en hun apparaten gecommuniceerd worden, zoals de jog-app Qardio van Nike,

Notch meet je houding tijdens het sporten met sensoren

Je hebt misschien wel eens foto’s gezien van sporters, die van top tot teen zijn beplakt met sensoren. Zo kan een trainer zien hoe ze bewegen en op welke punten er verbetering mogelijk is. Zo’n oplossing is meestal alleen weggelegd voor professionele atleten, maar met Notch lijkt het nu toch realiteit te gaan worden. Het is geschikt voor yoga, boksen, fietsen en allerlei andere sporten

Opsporing van slokdarmkanker kan richting 100% met nieuwe detectietechniek

De vroegste stadia van slokdarmkanker zijn moeilijk te herkennen en kunnen eenvoudig worden gemist. De TU Eindhoven ontwikkelde daarom samen met het Catharina Ziekenhuis Eindhoven een techniek om de computer slokdarmfoto’s te laten doorzoeken op tekenen van slokdarmkanker. Met bijzonder goede resultaten: de computer herkent vroege kanker bijna net zo goed als de topspecialisten op dit gebied, waar er maar een handvol van zijn. De resultaten staan beschreven in het juli-nummer van het wetenschappelijke tijdschrift Endoscopy.

Mensen met langdurige reflux ontwikkelen vaak afwijkend weefsel in de slokdarm, door de irritatie van het maagzuur. Zo’n zogenaamde Barrett-slokdarm is een van de belangrijkste risicofactoren voor het krijgen van slokdarmkanker in de Westerse wereld. Daarom krijgen mensen met een Barrett-slokdarm regelmatig een endoscopische controle in het ziekenhuis. De vroegste stadia van slokdarmkanker zijn echter bijzonder moeilijk te zien; er is slechts een handvol medisch specialisten in Nederland die daar ervaring in hebben.
Beginnende kanker, die nog gemakkelijk te behandelen is, wordt daardoor soms gemist. Als de kanker in een gevorderd stadium is, is de vijfjaars-overlevingskans minder dan vijftig procent. Per jaar zijn er in Nederland zo’n 2500 nieuwe patiënten met slokdarmkanker. Dat aantal is stijgende doordat reflux vaak voorkomt bij mensen met overgewicht, en het aantal mensen met overgewicht neemt toe.

Dr. Erik Schoon, maag-, darm- en leverarts (MDL-arts) van het Catharina Ziekenhuis en topspecialist op gebied van Barrett-slokdarm, klopte daarom vier jaar geleden aan bij de Video Coding and Architectures Research Group van de TU/e, onder leiding van hoogleraar Peter de With. Zijn groep heeft jarenlange ervaring met beeldanalysetechnieken, waarbij herkenning van objecten en mensen vaak centraal staat, bijvoorbeeld in slimme camera's. TU/e-promovendus Fons van der Sommen en Sveta Zinger, beiden van de VCA, ontwikkelden samen met Erik Schoon nieuwe technieken die de endoscopiefoto’s nauwgezet bestuderen op de eerste tekenen van kanker. Die technieken zijn inmiddels zo goed dat de herkenningsscore die van de beste Europese specialisten evenaart. “Spectaculair”, zegt Schoon over de resultaten. “Het herkennen van vroege vormen van kanker in een Barrett-slokdarm is een van de moeilijkste dingen in ons vak.”

De computeranalyse zou uiteindelijk in alle ziekenhuizen beschikbaar moeten komen, om MDL-artsen te helpen bij het herkennen van de vroegste kankerstadia. Daarmee zou het percentage op tijd herkende en behandelde kanker richting 100 procent kunnen. Dat bespaart veel patiënten een operatieve ingreep waarbij een deel van slokdarm verwijderd wordt, wat bij late ontdekking vaak onontkoombaar is. Behandeling van vroege kanker is veel minder ingrijpend voor patiënten, en bestaat meestal uit een microchirurgische ingreep van binnenuit. Dat is bovendien vele malen goedkoper. Daarnaast kunnen artsen die niet in Barrett gespecialiseerd zijn, met behulp van deze techniek afwijkingen sneller leren herkennen.

Voordat de nieuwe techniek wordt toegepast, moet de software nog worden verbeterd, en geschikt worden gemaakt om realtime videobeeld te analyseren, en daarna volgen nog uitgebreide testen in ziekenhuizen. Het duurt waarschijnlijk nog vijf tot tien jaar voordat het breed ingevoerd kan worden. Vorige week werd bekend dat een half miljoen euro beschikbaar komt voor vervolgonderzoek, onder meer van KWF en STW.

Het onderzoek wordt uitgevoerd door de TU Eindhoven in samenwerking met het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven, Universitair Ziekenhuis Leuven, het Krankenhaus Barmherzige Brüder Regensburg, het St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein en het Academisch Medisch Ziekenhuis Amsterdam. De publicatie in het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift Endoscopy, getiteld Computer-aided detection of early neoplastic lesions in Barret’s esophagus’ is te vinden via DOI-nummer 10.1055/s-0042-105284.

Google-dochter zet algoritmes in tegen blindheid

DeepMind, onderdeel van Google, gaat zijn zelflerende computersystemen inzetten om oogziektes op te sporen. Het bedrijf wil met slimme algoritmes ziektes opsporen in oogscans en werkt hierbij samen met NHS. De Britse gezondheidszorgkoepel heeft toegezegd een miljoen geanonimiseerde oogscans aan DeepMind te leveren, zodat het bedrijf daar zijn slimme software op kan loslaten. Hierbij wordt ook samengewerkt met het Londense Moorfields oogziekenhuis, meldt de Guardian.

Operatieassistent krijgt digitale hulp

Bij de organisatie in operatiekamers (OK) valt nog veel te winnen. Daarmee zijn ook onnodige medische missers te voorkomen. Onderzoekster Annetje Guédon wist een aantal concrete technologische verbeteringen door te voeren voor de OK. Ze promoveert op dinsdag 5 juli op dit onderwerp aan de TU Delft.

‘Het doel van mijn onderzoek was om technologie te ontwikkelen die zorgprofessionals kan helpen in het verbeteren van patiëntveiligheid en het verhogen van efficiëntie in de operatiekamer (OK)’, zegt Annetje Guédon.

‘In de praktijk worden OK-processen zo goed mogelijk ondersteund door de operatieassistenten. Alle mensen op de OK doen ontzettend hun best, maar als je naar de organisatie kijkt, dan valt er in onze ogen toch nog veel te winnen. Een van de mogelijkheden daarvoor is ondersteuning vanuit de technologie. Maar technologie moet ondersteuning bieden op dezelfde manier als operatieassistenten dat doen, dus niet rigide, maar inspelend op veranderingen.’ 

Guédon heeft een aantal onderwerpen in de praktijk aangepakt: OK-apparaten, de levering van chirurgische instrumenten en de OK-planning. Dit heeft ze gedaan in samenwerking met het Reinier de Graaf ziekenhuis in Delft.

‘Ten eerste hebben we gekeken naar de apparaten in de OK; dat zijn er al snel een stuk of twintig’, zegt Guédon. ‘Die moeten uiteraard allemaal in orde zijn, getest en gecontroleerd. Nu gaat dat helaas nog vrij ouderwets, met een systeem van stickers. In de praktijk van de OK kun je je voorstellen dat niet altijd alle stickers worden gecheckt.’

‘Wij hebben daarom samen met het bedrijf DoubleSense een track and trace systeem ontwikkeld dat in één oogopslag de status (en mogelijke defecten) van alle OK-apparaten laat zien en up-to-date houdt. Dit werkt zo goed dat het al een commercieel product is en wordt toegepast in het ziekenhuis.’

Ten tweede heeft Guédon gekeken naar het leveringssysteem van chirurgische instrumenten, zoals scalpels. Die moeten allemaal steriel zijn en dat betekent een flinke logistieke opgave voor de operatie- en sterilisatie-afdeling. ‘Als er nu een probleem is met een instrument, wordt dat vaak ad hoc opgevangen door de operatieassistenten. Die regelen dan nog snel een ander instrument. Maar daar gaat voor hen een hoop tijd in zitten en het kan stress situaties veroorzaken. Dat willen we liever vermijden ‘Wij hebben daarom een logistiek just-in-time systeem opgezet voor de levering van chirurgische instrumenten en ook dat wordt nu met succes in de praktijk toegepast in het Reinier de Graaf ziekenhuis.’

‘Het derde onderdeel van mijn onderzoek gaat over de planning van het ziekenhuis voor de bezetting van de OK’s. Voor die planning is het belangrijk te weten hoe ver een operatie is gevorderd en dus hoe lang men nog (ongeveer) bezig zal zijn. Wij hebben gekeken of je aan de hand van de activiteit van chirurgische apparaten, die je met een gewone stroomsensor registreert, kunt afleiden hoe ver een operatie is gevorderd. Je begeeft je daarmee op het onderzoeksterrein van data-analyse.’ 

‘De resultaten zijn heel interessant en veelbelovend. Maar we zijn nog niet zo ver dat dit concept al toepasbaar is in de praktijk.’

Dit derde onderzoeksdeel is een van de onderwerpen die in het overkoepelende en multidisciplinaire project DORA (Digital Operating Room Assistant) nog nader worden uitgewerkt. ‘In het Reinier de Graaf ziekenhuis is voor het DORA-project inmiddels een realistische operatiekamer beschikbaar waar dit soort data kan worden gemeten. Dat is een hele grote stap in de goede richting. Cruciaal is dat we mensen van alle disciplines, technisch en medisch, bij het onderzoek blijven betrekken.’

Elektronische neus stelt oorzaak longaanval vast

Met een nieuwe elektronische neus kan de oorzaak van een longaanval vastgesteld worden. De elektronische neus ruikt wat de longaanval veroorzaakt. Dit blijkt uit onderzoek van longarts Wouter van Geffen van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Door te ruiken wat de longaanval veroorzaakte, kunnen patiënten in de toekomst sneller de juiste medicatie krijgen en daardoor beter behandeld worden. Van Geffen publiceert over zijn onderzoek in Journal of Breath Research. De elektronische neus is ontwikkeld door het Nederlandse bedrijf The eNose Company in Zutphen.

Een longaanval is een opvlamming van de ziekte COPD. De meeste longaanvallen verlopen relatief mild, maar soms kunnen mensen er aan overlijden. De behandeling voor mensen met een longaanval bestaat o.a. uit luchtweg verruimende medicijnen, ontstekingsremmers en zuurstof. De oorzaak van een longaanval is vaak een virus of een bacterie. Een snelle opsporing van de oorzaak is belangrijk zodat een behandeling met antibiotica of voor zover al beschikbaar, virusremmers snel gestart kan worden.  Ruim 350.000 Nederlanders hebben COPD, naar schatting overlijden jaarlijks 6500 van hen aan deze ziekte, velen daarvan aan een longaanval.

Tijdens het onderzoek werden 43 patiënten die opgenomen waren met een ernstige longaanval onderzocht. De onderzoekers stelden de oorzaak van elke aanval vast met dure en vaak tijdrovende technieken. Tegelijk ademden de patiënten gedurende enkele minuten rustig in de elektronische neus die zij zelf vasthielden. Sensoren meten dan de lucht en daaraan kan worden berekend of de oorzaak van de longaanval een virus of een bacterie is.  De resultaten van de e-nose werden vergeleken met de vastgestelde oorzaak van de aanval volgens de huidige methode van laboratoriumonderzoek.

Met dit onderzoek is voor het eerst aangetoond dat de elektronische neus in de toekomst nuttig zou kunnen zijn voor de behandeling van COPD-patiënten tijdens een longaanval. De test werkte bij het grootste gedeelte van de patiënten. Deze resultaten zijn volgens Van Geffen belangrijk: “De e-nose zorgt ervoor dat je snel kunt ruiken waardoor mensen een longaanval krijgen, dit helpt om patiënten sneller en beter te behandelen.”  Doordat er minder ingewikkelde testen nodig zijn, kan deze techniek op termijn ook wereldwijd gebruikt worden in ziekenhuizen met minder faciliteiten.

De elektronische neus "Aeonose" is ontwikkeld door The eNose Company in Zutphen.

Nieuwe Conficker grijpt medische apparaten

Een klassieke worm duikt op in ziekenhuisnetwerken op zoek naar medische IoT-apparaten. Die zijn vaak zwakke punten in de netwerken en ze verbinden met databases waar criminelen op uit zijn. Conficker is bijna niet uit te roeien en is al jaren nog altijd de meest aangetroffen malware op pc's - ook al lijkt de angel er al enige tijd uit te zijn. In 2008 werd de IT-wereld nog opgeschrikt door de worm en er leek welhaast een IT-apocalyps aan te komen als Conficker in april 2009 écht actief zou worden.