Argentinië zet kunstmatige intelligentie in tegen zikamug

Een groep Argentijnse onderzoekers kan via kunstmatige intelligentie de plaatsen voorspellen waar meer Aedes aegypti-muggen voorkomen. Die zijn drager van ziekten zoals dengue, chikungunya en zika. De modellen die de onderzoekers ontwikkelden, werden gevoed met milieudata (zoals temperatuur, neerslag en vegetatie) die werden afgeleid van satellietinformatie. De data werden vergeleken met een telling van het aantal muggeneieren op het terrein.

Apps om huidkanker op te sporen zijn ongeschikt voor betrouwbaar oordeel

De extreme zon van de afgelopen dagen maakt goede bescherming van de huid noodzakelijk. Controle van de huid is ook belangrijk, maar de apps die hiervoor op de markt zijn, blijken onvoldoende geschikt. Ze komen in de meerderheid van de beoordelingen tot andere conclusies dan dermatologen die dezelfde huid onderzoeken.

Dat blijkt uit onderzoek van dermatoloog en melanoomexpert Nicole Kukutsch van het Huidkankercentrum van het Leids Universitair Medisch Centrum. Volgens de onderzoeker zijn ze ongeschikt om een betrouwbaar oordeel te stellen. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de wetenschappelijke vereniging van dermatologen, de NVDV.

Met de apps, waarvoor moet worden betaald, kan een vlek via de telefoon wordt gescand. Een bepaalde rating (bijvoorbeeld rood- geel -groen) geeft aan of een vlek een hoog risico heeft of niet. Een deel van het onderzoek is uitgevoerd onder de bezoekers van de Nationale Huidkankerdag 2017.

Voor het onderzoek werd bezoekers in vier academische centra – Leiden, Amsterdam, Maastricht en Rotterdam - gevraagd of ze twee plekken konden aanwijzen die ze nader onderzocht wilden zien. Van die plekken werd een foto gemaakt met een app en daarna werd dezelfde plek beoordeeld door één of twee dermatologen, zonder dat de dermatoloog kennis had van de uitslag van de app. Zo werden van 125 bezoekers in totaal 199 verdachte plekjes nader bekeken. Dr. Kukutsch: “In veel gevallen (45 procent) lukte het ons niet een goede foto met de app te maken; in totaal ondernamen we bij iedereen bij wie dit misging, maximaal vijf pogingen. 67 procent van de plekjes die door de app als ‘rood’ werden bestempeld (hoog risico) en 70 procent van de ‘gele app-rating’ (gemiddeld risico) waren volgens de dermatoloog een gewone moedervlek of een ouderdomswrat. Dat vind ik een erg hoge foutmarge. Overigens zijn soortgelijke resultaten ook door andere onderzoeksgroepen gevonden.”

Volgens de onderzoeker geeft deze uitslag aan dat weinig waarde kan worden gehecht aan de beoordeling die de apps stellen. “Ik zie vooralsnog alleen een voordeel om een app te gebruiken om met foto’s bij te houden hoe een vlek op je huid zich ontwikkelt. Daar mag je verder geen waarde aan hechten. Het leidt alleen tot onrust en hogere zorgconsumptie. Er zit ongetwijfeld toekomst in het gebruik van dit soort apps, maar ze zijn nu nog niet goed genoeg. Verder is het belangrijk om te weten dat de meeste melanomen (kwaadaardigste soort huidkanker) niet uit reeds aanwezige moedervlekken ontstaan maar op gewone huid.”

Wetenschappers maken neuraal netwerk dat huidkanker beter herkent dan artsen

Een team van Duitse, Amerikaanse en Franse wetenschappers heeft een neuraal netwerk ontwikkeld dat beter dan artsen in staat blijkt om gevallen van huidkanker te herkennen. De meeste dermatologen werden door de kunstmatige intelligentie verslagen. Het deep learning convolutional neural network werd getraind door meer dan honderdduizend afbeeldingen van zowel kwaadaardige als goedaardige melanomen. De prestaties van het netwerk zijn daarna vergeleken met de diagnoses van 58 dermatologen uit zeventien landen, waarvan ruim de helft meer dan vijf jaar ervaring heeft.

WKZ lanceert app ‘WKZ-maatje’ Aap en Tijger

Het Wilhelmina Kinderziekenhuis beschikt binnenkort over de ontspanningsapp: ‘WKZ-maatje’. Deze app is voor kinderen die worden geopereerd op de afdeling Kameleon. Vandaag wordt de app gelanceerd in de centrale hal van het WKZ.

De app WKZ-maatje biedt kinderen van 4 tot en met 10 jaar afleiding voor en na een operatie. Door middel van augmented reality kunnen kinderen Aap of Tijger tot leven wekken. Het gekozen dier gaat tijdens de patiëntenreis overal mee naar toe, die start al bij de uitnodigingsbrief voor de operatie. In totaal zijn er negen puzzelstukjes in de app WKZ-maatje die het kind ontdekt tijdens de patiëntenreis.

Thuis ontvangen kinderen bij hun opnamebrief een flyer met informatie, het eerste puzzelstukje en een pasje. Na het downloaden kunnen kinderen een maatje kiezen en een leuke naam geven. Door het scannen van het puzzelstukje op de verschillende afdelingen in het Wilhelmina Kinderziekenhuis en het persoonlijke pasje, verschijnt het maatje Aap of Tijger. De app biedt afleiding voor het kind voor, tijdens en na de opname door elke keer een nieuw deel van het grotere verhaal vertellen. Voor de momenten tussendoor is er ook de mogelijkheid om het spel WKZOO te spelen. Aline Kalisvaart van de pedagogische zorg in WKZ: “Elke dag zien wij kinderen die het spannend vinden om geopereerd te worden. Ieder kind is uniek en daarom hebben wij in het WKZ verschillende manieren om kinderen af te leiden. Het WKZ-maatje is een mooie aanvulling op ons aanbod.”

Via Jong UMC Utrecht kwam de vraag van de Kinderraad van het WKZ om een oplossing te bedenken voor de lange en soms stressvolle gang van de verpleegafdeling naar de OK. Initiatiefnemers Joost Hoge, Dieuwke Bos en Marjolein Antonides hebben deze uitdaging aangenomen en het concept voor deze app bedacht. Samen met een projectteam, bestaande uit verschillende zorgprofessionals, is de app tot stand gekomen. De app is gerealiseerd door appontwikkelaar &samhoud media en het spel WKZOO door studenten van de opleiding Software Engineering van de Hogeschool Utrecht. De app is mede te danken aan de steun van Stichting Vrienden van UMC Utrecht en Stichting de Lichtboei.

De app is gratis te downloaden in de Google play en App Store. Op de dag van de lancering zijn de mascottes Aap en Tijger aanwezig om op de foto te gaan. Kinderen kunnen hun foto posten op social media met #wkz. De leukste foto wint een prijs.

‘Uzelf’ screent eHealth innovaties voor Pazio

Uzelf, het samenwerkingsverband dat innovatieve ideeën realiseert die Utrechters helpen gezond te blijven, gaat eHealth-innovaties screenen voor PAZIO. Hogeschool Utrecht is een van de samenwerkende partners in Uzelf.

PAZIO biedt een veilige omgeving waar mensen eenvoudig terecht kunnen voor al hun online zorg- en welzijnsdiensten. Veel eHealth-initiatieven willen het grote bereik van PAZIO gebruiken om hun doelgroep te bereiken. Om nog beter te kunnen inspelen op de behoeften van de inwoners, gaat PAZIO samenwerken met Uzelf: Uzelf beoordeelt voortaan de initiatieven die bij PAZIO aankloppen op haalbaarheid en relevantie, met onder andere een scan en een consultgesprek. Daarnaast wil Uzelf met hulp van haar netwerk uitzoeken welke zelfzorgbehoeften er leven bij inwoners en zorgprofessionals en waar zij met zelfzorginnovaties aan de slag kunnen.

Rekenkundig model wijst aan wie ziek wordt en wie niet

Genetische aanleg heeft een belangrijke invloed op de regulatie van de afweerrespons. Maar niet-genetische factoren, zoals de samenstelling van ons microbioom, spelen ook een belangrijk rol. Door deze genetische en niet-genetische informatie in een computermodel te stoppen, konden onderzoekers van het Radboudumc en UMCG voorspellen of proefpersonen een adequate afweerreactie ontwikkelen tegen bepaalde infecties. De resultaten van dit onderzoek verschenen op 21 mei in Nature Immunology.

De werking van het afweersysteem varieert behoorlijk tussen mensen. Door deze variatie kan de een beschermd zijn tegen bepaalde ziekteverwekkers, terwijl de ander wel ziek wordt. Er is nog weinig bekend over de oorzaken van deze variatie. Om hier meer kennis over te vergaren, brachten onderzoekers van het UMCG en het Radboudumc zowel genetische als niet-genetische factoren in kaart die de sterkte van de afweerrespons reguleren.

Voor de studie bekeken de onderzoekers de afweerreactie van 500 proefpersonen uit het Human Functional Genomics Project. Van deze mensen isoleerden ze bloedcellen, waaraan ze in het laboratorium ziekteverwekkers toevoegden, zoals bacteriën, schimmels, of virussen. Vervolgens maten ze moleculen met een belangrijke regulerende rol in de afweer, de zogenaamde cytokines. Bloedcellen scheiden cytokines uit als zij indringers detecteren.

De onderzoekers vergeleken de uitkomsten van de cytokinemetingen met een zeer grote hoeveelheid medische data van de 500 individuen, zoals de genetische aanleg, samenstelling van het microbioom, cholesterolwaarden en andere stofwisselingsproducten. Door deze vergelijkingen konden de onderzoekers vaststellen welke factoren de aanmaak van cytokines, en daarmee een goede afweerreactie, het sterkst beïnvloeden.

De genetische aanleg van de proefpersonen bleek de belangrijkste factor te zijn die de afweerrespons reguleert. Daarnaast bleek dat de combinatie van niet-genetische factoren een grote rol speelt in de afweerregulatie. “We hebben een rekenkundig model ontwikkeld dat op basis van al deze beschikbare ‘big data’  voorspelde welke individuen een adequate afweerrespons zouden ontwikkelen tegen bepaalde infecties”, zegt hoogleraar Experimentele Interne Geneeskunde Mihai Netea.

Het model wees uit dat de capaciteit om cytokines te produceren correleerde met het voorspelde genetische risico op de ontwikkeling van complexe ziekten. Onderzoeker Yang Li: “Het is de verwachting dat we met behulp van dit soort modellen in de toekomst kunnen voorspellen welke individuen beschermd zijn tegen infecties, en wie moet oppassen en misschien voorzorgsmaatregelen moet nemen.”

Tot nu is de invloed van genen en omgevingsfactoren op de variatie in cytokineproductie alleen in kleine studies onderzocht, bij een beperkt aantal ziekteverwekkers. Het Human Functional Genomics Project, onder leiding van hoogleraren Mihai Netea en Leo Joosten van het Radboudumc, hoogleraar Cisca Wijmenga van het UMCG en hoogleraar Ramnik Xavier van het Broad Institute van MIT en Harvard, wil daar verandering in brengen. De komende jaren onderzoeken zij bij een aantal groepen van honderden gezonde vrijwilligers en patiënten hoe verschillen in cytokineproductie zijn te verklaren. Daarmee is het de meest omvangrijke studie ooit op dit gebied.

Huisartsen en psychologen maken gebruik van onveilige e-mailadressen

Honderden huisartsen en psychologen maken op hun websites gebruik van onveilige maildiensten als Gmail en Hotmail. Dat blijkt uit een rondgang van EenVandaag. Artsenfederatie KNMG, huisartsen vereniging LHV, het Nederlands Instituut van Psychologen en de Autoriteit Persoonsgegevens waarschuwen voor schending van het beroepsgeheim door deze werkwijze en adviseren artsen en psychologen dringend gegevens via veilige systemen te versturen. "Wordt dit niet gedaan dan bestaat het risico dat de gegevens door onbevoegden worden gelezen, hetgeen neerkomt op een ongeoorloofde schending van het beroepsgeheim. Een dergelijke schending kan tuchtrechtelijke en strafrechtelijke consequenties hebben”, aldus de KNMG.

De beste iPhone-apps voor rolstoelgebruikers

Als rolstoelgebruiker merk je waarschijnlijk dagelijks hoe lastig het kan zijn om ergens heen te gaan. Je weet nooit zeker of een restaurant of andere openbare plek ook geschikt is voor rolstoelen. Ook zijn lang niet alle toiletten ingericht voor rolstoelgebruikers. Er zijn apps die je hierbij kunnen helpen. Een aantal van deze apps laat je zien waar de dichtstbijzijnde parkeerplekken zijn en andere laten je de beste drempelloze restaurants en cafés zien. In dit overzicht bespreken we de beste apps.

Dankzij de iWalk hoef je nooit meer met krukken te lopen

Hoewel de productvideo van de iWalk vrij vervelend is – denk aan de TellSell reclames van weleer – is het product dat men aanprijst dat zeker niet. Het betreft een hulpmiddel voor mensen met een gebroken been of een andere blessure, die dankzij de iWalk kunnen lopen zonder krukken.

Meer aandacht nodig voor afspraken en informatiebeveiliging bij gebruik e-health

Veel zorginstellingen hebben al een duidelijke visie op e-health, maar vinden het nog moeilijk om die zorgvuldig in de praktijk te brengen. Dat is de eerste indruk van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd in oprichting (IGJ i.o.) op basis van tien e-health-inspectiebezoeken.

Bij de meeste instellingen is er aandacht voor e-health op bestuurlijk niveau. Ook doen ze veel om patiënten actief bij nieuwe e-health-ontwikkelingen te betrekken. Maar de inrichting van de besluitvorming is niet altijd helder. Er zijn duidelijkere afspraken nodig. En er moet meer aandacht besteed worden aan het in kaart brengen van de mogelijke risico’s van e-health voor de patiënt.

Tussen september en december 2017 bezocht de inspectie tien ziekenhuizen en instellingen voor ggz en gehandicaptenzorg. Voor de instellingen was het nieuw dat de inspectie kijkt naar het gebruik van e-health. Bij de tien bezoeken gebruikte de inspectie een voorlopig toetsingskader.

De inspectie is blij met de aandacht die de bezochte instellingen geven aan e-health. Wel moet er meer aandacht komen voor met name de beveiliging van de informatie. Slechts twee instellingen konden aantonen dat zij voldeden aan belangrijke normen voor informatiebeveiliging.

De resultaten van de eerste tien bezoeken heeft de inspectie gepubliceerd in een factsheet. Intussen gaat de inspectie door met beproeven van het toetsingskader bij meer instellingen. In de loop van 2018 maakt de IGJ het toetsingskader openbaar via haar website.

De TU Delft spin-off NightBalance overgenomen door Philips

Philips heeft NightBalance overgenomen, de spin-off van de TU Delft die een ‘slaappositietrainer’ heeft ontwikkeld ter behandeling van bepaalde vormen van slaapapneu en snurken. Oprichter en CEO Eline Vrijland-Van Beest is enthousiast over de overname. “We gaan samen werken aan innovatieve oplossingen waardoor mensen over de hele wereld ’s nachts beter zullen slapen.”

NightBalance ontwikkelde en produceert de Sleep Position Trainer: een apparaatje dat een comfortabele behandeling biedt voor mensen die lijden aan positieafhankelijk slaapapneu. Het apparaatje bevat een slaaphoudingsensor die op de borstkas gedragen wordt en de patiënt met lichte vibraties traint om niet meer op de rug te slapen.

Eline Vrijland-Van Beest begon met de ontwikkeling van de Sleep Position Trainer als afstudeerproject bij de opleiding Strategic Product Design aan de TU Delft. Ze. Nadat ze haar bedrijf had opgericht, trad ze toe tot het incubatorprogramma van YES!Delft.

“We hebben NightBalance in 2009 opgericht met de ambitie om de levens van patiënten met positieafhankelijk slaapapneu wereldwijd te verbeteren”, zegt Vrijland-Van Beest. “Ik ben trots dat onze innovatie nu in goede handen is bij Philips. Hun sterke positie op het gebied van slaaptherapie en wereldwijde bereik zal ervoor zorgen dat meer patiënten gebruik kunnen maken van de Sleep Position Trainer.”

Philips stelt dat NightBalance een patiëntvriendelijke oplossing heeft ontwikkeld om positieafhankelijke slaapapneu en positieafhankelijk snurken te behandelen die een goede aanvulling is op het huidige aanbod. De overname stelt Philips in staat om de positie op de ‘home care’ markt te verstevigen.

Oogscreening bij Kind en Gezin voortaan via app

De oogscreening die Kind en Gezin uitvoert bij jonge kinderen om afwijkingen die op termijn tot een lui oog kunnen leiden op te sporen, zal voortaan met een app gebeuren. Dat meldt de organisatie in een persbericht. Kind en Gezin wordt daarmee de eerste Europese gebruiker van de technologie, die in de VS werd ontwikkeld. Voor de screening met de app is een goede camera nodig op de smartphone. Daarom krijgen de 700 Kind en Gezin-verpleegkundigen een iPhone 7.

Gezondheidsgegevens in één overheidsportaal

Minister van Volksgezondheid Maggie De Block maakt werk van één toegangspoort voor alle gegevens over uw gezondheid. De minister wil burgers zo helpen om hun gezondheid mee in eigen handen te nemen. Mijngezondheid, zo luidt de naam van het nieuwe online overheidsportaal dat vandaag voorgesteld wordt. Het portaal moet een overzicht bieden van al uw gezondheidsgegevens - medische maar ook administratieve. "Burgers, patiënten willen zorg niet louter ondergaan maar ook mee bepalen. Dit instrument zal hen daarbij helpen", meent minister van Volksgezondheid Maggie De Block.

Gevaarlijk lek in pacemakers

Fabrikant van medische apparatuur Abbott heeft een belangrijke beveiligingsupdate uitgebracht voor een gevaarlijke kwetsbaarheid in pacemakers. Via het beveiligingslek in de pacemaker kan een ongeautoriseerd persoon op afstand toegang tot het apparaat krijgen en de instellingen wijzigen. Hierdoor kan een levensgevaarlijke situatie ontstaan. Door de instellingen aan te passen is het namelijk mogelijk om de batterij snel leeg te laten lopen of om verkeerde schokken toe te dienen. "Als de batterij leeg is kan de ICD of CRT-D geen levensreddende schokken toedienen, wat het overlijden van de patiënt tot gevolg kan hebben", aldus de Amerikaanse toezichthouder Food and Drug Administration (FDA).

'Simplificeren processen ziekenhuizen kan zorg verbeteren'

Door modellen uit de bedrijfskunde in het ziekenhuis toe te passen kan je radiologieprocessen in het ziekenhuis verbeteren. Dat komt naar voren uit onderzoek van Jasper van Sambeek die op 4 mei aan de Universiteit Twente promoveert. Van Sambeek liet bijvoorbeeld zien dat je met een inloop-, in plaats van een afspraaksysteem, voor CT-scans patiënten veel sneller kan helpen terwijl de bezettingsgraad gelijk blijft of mogelijk zelfs stijgt.

Ook al zijn ziekenhuizen volgens Van Sambeek de meest complexe organisaties die er zijn, en kun je ze niet zomaar vergelijken met ‘normale bedrijven’, toch zijn er grote kansen om er met bedrijfskundige modellen – mits goed toegepast – de patiëntenlogistiek te verbeteren. In zijn promotieonderzoek onderzocht hij methodes om de processen te optimaliseren en tegelijkertijd de service naar patiënten te verbeteren. Hierbij richtte hij zich op radiologieafdelingen, aangezien steeds meer patiënten hiervan gebruik maken, patiënten er regelmatig langer dan gewenst moeten wachten en het van belang is om de apparatuur – gezien de hoge kosten – zo efficiënt mogelijk te benutten. Van Sambeek deed literatuuronderzoek, voerde diverse casestudies uit en werkte met computersimulaties. In zijn onderzoek keek hij naar het perspectief van alle betrokkenen: het management van de ziekenhuizen, de zorgprofessionals en de patiënten.

Algemene conclusie uit het onderzoek van Van Sambeek is dat je processen in de zorg vaak kunt verbeteren door de variatie te verminderen. Een voorbeeld hiervan is een case waar Van Sambeek voor het AMC aan werkte. Hierbij simuleerde hij een nieuwe planningsstrategie om de toegangstijden (de periode die het duurt voordat een patiënt geholpen kan worden) voor de MRI-faciliteiten te verminderen. Er is daar, vanuit de verwachting dat dit efficiënter is, een groot aantal verschillende patiëntengroepen gedefinieerd die binnen de planning verschillend worden behandeld. Uit de simulatie blijkt dat je door dit aantal sterk terug te brengen, de toegangstijd tot 93% procent terug kan dringen. Na invoering van deze strategie in het AMC is de toegangstijd ook daadwerkelijk teruggebracht: van meerdere weken naar enkele dagen.

Een andere methode om toegangstijden te verkorten, is patiënten op de radiologieafdeling helpen zonder dat ze hiervoor een afspraak moeten maken. In de praktijk kiezen ziekenhuizen doorgaans voor een afspraaksysteem, vanuit de veronderstelling dat het beter werkt om de instroom van patiënten te spreiden. Nadeel is echter dat patiënten vaker het ziekenhuis moeten bezoeken en het langer duurt voor je een diagnose kan stellen. In de praktijk moet een patiënt doorgaans één of meerdere weken wachten voordat hij gescand kan worden. Van Sambeek: “Dat kan vaak terug naar nul.”

Uit een praktijkonderzoek bij het Rijnstate Ziekenhuis blijkt onder meer dat als je patiënten zonder afspraak met een CT-scan helpt, ze in de praktijk weliswaar een paar minuten langer in de wachtkamer zitten, maar dat ze tevredener zijn. De reden hiervoor is dat ze minder vaak naar het ziekenhuis hoeven en dat de scan veel eerder wordt uitgevoerd, waardoor de patiënt ook eerder duidelijkheid heeft. Uit het onderzoek komt naar voren dat het systeem in ieder geval niet ten koste gaat van de efficiëntie: de bezettingsgraad van de faciliteiten lijkt zelfs hoger te zijn. Ook medewerkers zijn, ondanks mogelijke hectiek op piekmomenten, tevredener met dit systeem, omdat ze de patiënt beter kunnen helpen.

12 miljoen Nederlanders aangemeld voor opvolger EPD

Ruim 12 miljoen Nederlanders hebben zich aangemeld voor het Landelijk Schakelpunt (LSP), de opvolger van het elektronisch patiëntendossier (EPD). Dat staat in het rapport Effecten en baten gebruik zorginfrastructuur van de Vereniging van Zorgaanbieders voor Zorgcommunicatie (VZVZ), die het LSP beheert. Het LSP maakt het mogelijk om medische gegevens tussen zorgverleners uit te wisselen, zoals de huisarts en de apotheek. Dit mag alleen na expliciete toestemming van de patiënt.

Een spelletjesapp voor zieke kinderen én hun vriendjes

Neurobioloog Heidi Lesscher onderzoekt sociaal spel bij chronisch zieke kinderen en deed mee aan Hacking Health Utrecht 2018: “We wilden een game maken waarmee we chronisch zieke kinderen kunnen helpen om meer samen te spelen. Ik had niet durven dromen dat we na een weekend al zo’n concreet product zouden hebben!” Op 2 juni test het team de game Hip&Co tijdens de publieksdag 'Als ze maar gelukkig zijn!' in het Wilhelmina Kinderziekenhuis.

Heidi Lesscher en haar teamgenoten  Merel van der Vlist (Universiteit Utrecht) en Anouk Tuijnman (Trimbos-instituut) waren op zoek naar frisse ideeën voor een game die chronische zieke kinderen kan helpen om meer met hun leeftijdsgenoten te spelen. En met succes, vertelt Lesscher: “Zeven mensen hebben zich tijdens de hackathon bij ons aangesloten: een grafisch vormgever en programmeur van een game design bedrijf, een statisticus die ervaring heeft met games voor onderwijs en kinderen met psychische klachten, twee IT-trainees met een biologische achtergrond, een industrieel ontwerper en een expert op het gebied van kunstmatige intelligentie.”

Ouderen in Westerveld krijgen half jaar lang gratis een tablet

Ruim zestig ouderen in de gemeente Westerveld krijgen een half jaar lang een speciale tablet in bruikleen. Zorgcollectief Zuidwest-Drenthe en de gemeente Westerveld willen ouderen leren hoe ze de handcomputers kunnen gebruiken. De Compaan, zoals de tablet heet, is speciaal voor de ouderen ingesteld. Zo moeten ze er zo gemakkelijk mogelijk mee leren omgaan. Janneke Schieving van Zorgcollectief Zuidwest-Drenthe legt uit dat het helemaal niet moeilijk is om de tablet te bedienen. "Je hoeft niet in te loggen, geen wachtwoord te onthouden. Alles is al ingesteld wanneer je ermee begint."

Printer maakt botten na

In het AMC staan bijzondere 3D-printers die onze botten in plastic namaken. Handig als voorbeeld voor de chirurg die een gebroken arm moet herstellen. En leerzaam voor de patiënt om te begrijpen hoe de operatie gaat verlopen.

Je kan het zo gek niet bedenken, of het is te printen tegenwoordig. Aannemers leveren met 3D-drukkers al heuse huizen af, en een simpel stoeltje kan zo’n apparaat met het grootste gemak uit plastic boetseren. In het AMC staan enkele printmachines die botten namaken, uiteenlopend van een kaak of een arm tot een compleet bekken.

Iwan Dobbe is onderzoeker en de bedenker van software waarmee een 3D-printer menselijke botten van kunststof kan fabriceren. Hij toont een paar plastic botjes die hij heeft geprint voor de artsen van de afdeling Plastische en Reconstructieve Chirurgie. Het zijn een ellepijp en een spaakbeen, twee botten van de onderarm. Hij vertelt: “Wanneer iemand tijdens een skivakantie een arm breekt, is het niet ongewoon dat die gebroken botten uit zichzelf weer aan elkaar vastgroeien. Maar vaak wel in een verkeerde stand. Dan staat de arm niet helemaal recht meer. Om het nog ingewikkelder te maken, zijn die botten vaak ook een beetje gedraaid aan elkaar vastgegroeid. Juist die draaiing is erg moeilijk te zien op röntgenfoto’s en CT-scans.”

De onderzoeker bij de afdeling Biomedical Engineering and Physics is er in geslaagd op zijn computerscherm de gebroken botten heel precies in beeld te brengen. Dan is duidelijk te zien hoe en waar een scheef aangegroeid bot afwijkt van een ongeschonden bot. Met behulp van slimme methodes wordt de foute stand van de botten opgespoord. “Wij maken niet alleen een 3D-foto van de geblesseerde linkerarm, maar ook van de gezonde rechterarm. Door die twee plaatjes over elkaar heen te projecteren, zien we waar de afwijkingen zitten. Een 3D-printer bij de Instrumentmakerij van het AMC maakt vervolgens zowel het geblesseerde als het gezonde bot na in kunststof, als zichtmodel voor de chirurg.”

Bij een grote afwijking, bijvoorbeeld een knikstand van de arm, moet de chirurg het bot gaan corrigeren. Dat betekent meestal: zagen. De software van Dobbe ontwerpt hiervoor een zaagmal, een kunststof blokje met een schuine sleuf die de chirurg gebruikt om zijn zaagje heel precies op het te opereren bot te plaatsen. Het uitgeprinte blokje wordt tijdens de operatie stevig vastgezet op het bot van de patiënt. Zo kan de chirurg het scheefgegroeide bot op exact de juiste plaats doorzagen om het vervolgens recht te zetten met een tweede kunststof blokje, de pasmal. Die is te vergelijken met een tomtom: hij helpt de chirurg de botten in precies de juiste stand te navigeren. De twee botdelen passen namelijk maar op één manier in de pasmal. Met een fixatieplaatje schroeft de arts de botdelen in die stand weer vast. Daarna kan de mal er af. In enkele weken groeien de twee delen vanzelf weer aan elkaar. Op de afdeling MIO (Medisch-technische Innovatie en Ontwikkeling) staat een indrukwekkende 3D-printer die de zaagmallen voor de chirurg levert.