Organen herstellen en bouwen

Artsen en onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en de Universiteit Leiden werken aan therapieën om beschadigde organen zoals hart en nieren te herstellen. Ze proberen zelfs om organen op maat te bouwen. Lees er meer over in het nieuwe wetenschapsdossier Vasculaire en Regeneratieve Geneeskunde.

 Patiënten met chronische aandoeningen zoals diabetes en aderverkalking genezen zelden. Meestal kunnen artsen niet veel meer doen dan de ziekte onder controle houden en de schade aan organen zo veel mogelijk beperken. De regeneratieve geneeskunde streeft naar een nieuwe aanpak, namelijk om beschadigde organen te herstellen in hun oorspronkelijke staat en functie. Via vasculair onderzoek proberen Leidse wetenschappers indicatoren te ontdekken, om in een vroeg stadium te kunnen voorspellen wanneer mensen ziek worden. In het online wetenschapsdossier Vasculaire en Regeneratieve Geneeskunde staat al dit baanbrekende onderzoek uitgebreid beschreven.

Stamcellen spelen bij dit alles een belangrijke rol. In het verleden werd een compleet orgaan, zoals een hart of nier, vervangen door middel van transplantatie. Tegenwoordig wordt steeds vaker bekeken of er een mechanisme in het lichaam zelf aanwezig is dat de schade kan herstellen. Vaak is die capaciteit er wel, maar functioneert dit mechanisme niet goed. Je kunt dit herstelmechanisme activeren door bijvoorbeeld stamcellen toe te dienen. Dit zijn cellen die nog de potentie hebben om uit te groeien tot verschillende soorten lichaamscellen. Binnen het LUMC doen wetenschappers onderzoek naar de mogelijke therapeutische toepassingen van dergelijke stamcellen om weefsels te regenereren. Het gaat bijvoorbeeld om de behandeling van patiënten met diabetes type 1, of bij wie donorweefsel het gastlichaam als vijandig beschouwt en een afweerreactie vertoont (graft-versus-hostziekte).

De onderzoekers kijken ook of het met behulp van stamcellen mogelijk is om een nier op bestelling te laten groeien. Ze gebruiken hiervoor varkensnieren waar alle cellen uitgehaald zijn en waarvan dan alleen het 'skelet' nog over is. Dat wordt vervolgens bekleed met cellen die afkomstig zijn van de patiënt. Er is nog veel onderzoek nodig voordat de eerste nier op maat getransplanteerd kan worden. Maar als het zover is, betekent dit een enorme medische doorbraak: een oplossing voor het tekort aan donornieren.

Behalve voor therapeutische toepassingen zijn stamcellen ook belangrijk voor wetenschappelijk onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen. Onderzoekers laten met behulp van de zogenaamde organ-on-a-chip-technologie stamcellen uitgroeien tot een klein stukje van een orgaan. Hierop kunnen onderzoekers stoffen testen die kunnen leiden tot de ontwikkeling van nieuwe medicijnen.