Onderzoekers formuleren acht aanbevelingen voor veiligere ziekenhuiszorg

Er wordt in België hard getimmerd aan een goede patiëntveiligheid, maar het kan (en moet) nog beter. In een ‘White Paper’ schuiven UHasselt-onderzoekers dan ook acht aanbevelingen naar voren om die veilige zorg te versterken. Zo zou veiligheidscultuur nog een grotere prioriteit moeten worden, is er betere dataverzameling -en analyse nodig én moet er méér input vergaard worden van de patiënt (en zijn naasten) over de zorg die ze krijgen.

In de afgelopen jaren legde ons land een hele weg af op vlak van veilige ziekenhuiszorg. “Zo is veiligheid een onderdeel van de ziekenhuisaccreditatie in Vlaanderen. Overheden, beroepsgroepen, ziekenhuizen, opleidingscentra, leveranciers van materialen en uitrusting… Ze leveren elk vele inspanningen om de zorg veiliger te maken”, zegt prof. dr. Johan Hellings (UHasselt). Toch blijkt het in de praktijk én in de opleiding van zorgprofessionals lastig om van veilige zorg, structureel, een topprioriteit te maken. “Je ziet dat dit in andere risicosectoren – zoals de luchtvaart of nucleaire industrie – beter gelukt is.”

Het White Paper, ontwikkeld vanuit de UHasselt-onderzoeksgroep Patiëntveiligheid, formuleert acht aanbevelingen om zorg in onze ziekenhuizen veiliger te maken. “We sluiten daarmee aan bij internationale inzichten en hebben expliciet gekozen voor de constructieve weg: wat zijn de sterke punten? Waar is er nog verbetering nodig? En welke acties moeten we nog ondernemen?”, aldus professor Hellings. “We pleiten voor een aanpak van en in het hele systeem, waarbij zowel de actoren op het terrein als de overheden een rol te spelen hebben.”

De auteurs roepen om te beginnen op om werk te maken van de verdere bewustwording en de opleiding van leidinggevenden op vlak van veilige zorg. “Zij spelen immers een cruciale rol bij het stimuleren van een veiligheidscultuur. Want veilige zorg gaat om méér dan het naleven van protocollen en procedures. Ook openheid, goede communicatie en vertrouwen binnen de organisatie, authenticiteit én voorbeeldgedrag zijn belangrijk.”

Een eerdere nationale meting toonde al dat Belgische ziekenhuizen méér inzetten op ondersteuning en ontwikkeling van leidinggevenden. “Maar ze moeten van permanente verbetering een nóg belangrijkere prioriteit maken. Het ziekenhuis als lerende organisatie is belangrijk voor een veilige zorg.” Er zijn ook structurele bijsturingen door de overheid nodig – denk aan opleiding en (voldoende) bestaffing.

Het White Paper breekt daarnaast een lans voor een meer geïntegreerd overzicht van hoe (on)veilige zorg in ziekenhuizen ontstaat. “De Deense overheid, bijvoorbeeld, heeft dankzij een centraal meldsysteem een goed beeld van de veiligheid in ziekenhuizen. Dat helpt haar bij het opzetten van gerichte acties en bij het stimuleren van ziekenhuizen om good practices uit te wisselen”, aldus prof. dr. Johan Hellings.

Maar daarvoor is goede dataverzameling en -analyse belangrijk. “Betrouwbare cijfers en patronen reiken inzichten aan die je als zorginstelling en/of beleidsmaker kan vertalen naar hoe je ziekenhuiszorg het best organiseert.”

Om goed zicht te krijgen op de evolutie van patiëntveiligheid is er volgens de onderzoekers ook een gemeenschappelijke set veiligheidsindicatoren nodig. “En die moeten voldoende wetenschappelijk onderbouwd zijn en breed getoetst in de praktijk.” Betrokkenheid van zorgprofessionals is daarbij essentieel. “Daarnaast is er nood aan meer nieuwe databronnen – zoals patiëntervaringen – en aan een goede analyse en opvolging van incidentmeldingen. Steeds met het doel om er iets uit te leren en te verbeteren.”

Twee andere aanbevelingen voor een nog veiligere zorg zijn: meer investeren in onderzoek over patiëntveiligheid én expliciete aandacht voor de veiligheid van de zorg bij de vernieuwing van ons zorgmodel (waarbij samenwerking door de ‘muren’ van instellingen heen en tussen zorgprofessionals nóg meer dan nu de rode draad wordt).

Ook moeten professionals in de zorg (verpleegkundigen, artsen, apothekers…) beter ondersteund worden. “Want de kwaliteit van onze zorg – en patiëntveiligheid – realiseren in de praktijk, staat of valt met die professionals”, aldus prof. dr. Johan Hellings. “Daarom zouden (basis)inzichten in patiëntveiligheid een onderdeel moeten vormen van zowel de basisopleiding al van de permanente vorming.”

Veiligheid van de zorg kan ook verbeterd worden via ‘partnerschappen’ met de patiënt (en zijn naasten). “Het peilen van ervaringen van patiënten en hun familie biedt de mogelijkheid om tekorten te detecteren. De patiënt en zijn naasten kunnen ook actiever betrokken worden in de veiligheid van hun eigen zorgtraject. Tegelijkertijd kan hun input nuttig zijn bij de voortdurende verbetering en het herontwerp van het zorgsysteem.”

In zijn laatste aanbeveling wijst het White Paper op het potentieel van technologie om de patiëntveiligheid te verbeteren – onder meer via elektronische gegevensdeling. Professor Hellings: “Maar dan moeten we de eventuele risico’s eigen aan die technologie ook wel goed beheersen.” Er zijn, aldus de auteurs, duidelijke normen en standaarden voor de ontwikkeling van zulke technologieën nodig. “Het e-gezondheidsplan van de Vlaamse en federale overheden reikt daarvoor een goed kader aan. Denk maar aan de uitbouw van het elektronische patiëntendossier in de ziekenhuizen en aan Vitalink, een systeem waarmee zorgverleners patiëntgegevens met elkaar kunnen delen.”